
De recente uitbraak van mond-en-klauwzeer (MKZ) in Brandenburg, Duitsland, heeft geleid tot strenge preventieve maatregelen in Nederland. Naast de al bestaande adviezen zijn er door de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur aanvullende regels ingesteld die specifiek gericht zijn op vleeskalverhouderijen. Dit artikel brengt alles helder in kaart: wat betekent dit voor jou en jouw praktijk?
>> Meteen naar de update van 17 januari 2025
>> Meteen naar de update van 15 januari 2025
De situatie in Duitsland
De uitbraak begon op een waterbuffelhouderij in Brandenburg, waar op 10 januari 2025 bij drie van de veertien dieren het MKZ-virus werd aangetroffen. Als voorzorgsmaatregel zijn alle dieren op het bedrijf geruimd.
Daarnaast werden omliggende bedrijven in de 10-kilometerzone onderzocht en is preventief een varkenshouderij geruimd. Ook een gemengd bedrijf dat hooi had afgenomen van de buffelhouderij werd preventief geruimd, hoewel daar geen symptomen van MKZ zijn aangetroffen. De Duitse autoriteiten hebben de “standstill” in Brandenburg met 48 uur verlengd om verdere verspreiding te voorkomen.
Wat extra zorgwekkend is: in de weken voorafgaand aan de uitbraak zijn vleeskalveren uit Brandenburg naar Nederland geëxporteerd. Hoewel er geen directe aanwijzingen zijn voor besmetting, nemen de Nederlandse autoriteiten geen risico’s.
Nieuwe wettelijke maatregelen voor vleeskalverhouderijen
Op 11 januari 2025 heeft minister Femke Marije Wiersema een regeling bekendgemaakt met specifieke maatregelen ter voorkoming van MKZ-verspreiding:
- Afvoerverbod vleeskalveren
- Het is verboden vleeskalveren te verplaatsen vanaf een inrichting, tenzij het transport rechtstreeks naar een slachthuis gaat.
- Transport naar een slachthuis mag alleen plaatsvinden volgens een strikt hygiëneprotocol.
- Bezoekersverbod op vleeskalverhouderijen
- Bezoekers mogen geen verblijfplaatsen van vleeskalveren betreden, tenzij:
- Er geen kalveren aanwezig zijn.
- Het bezoek strikt noodzakelijk is vanwege een acute noodsituatie.
- Het bezoek plaatsvindt volgens een hygiëneprotocol én bezoekers zich registreren.
- Dit bezoekersverbod geldt ook voor voertuigen van bezoekers, tenzij de uitzondering hierboven van toepassing is.
- Bezoekers mogen geen verblijfplaatsen van vleeskalveren betreden, tenzij:
Deze maatregelen zijn onmiddellijk van kracht en blijven van toepassing totdat het onderzoek naar de geïmporteerde kalveren uit Brandenburg is afgerond.
Wat betekent dit voor ons als veterinaire professionals?
Deze situatie legt een extra verantwoordelijkheid bij ons als dierenartsen en paraveterinairen. Hier zijn enkele acties die we kunnen ondernemen:
- Ondersteunen bij naleving van de maatregelen: Adviseer bedrijven over het hygiëneprotocol en de beperkingen rondom afvoer en bezoekers.
- Alertheid op symptomen: Let bij bedrijfsbezoeken op signalen van MKZ, zoals blaren op de mondslijmvliezen, speekselen, kreupelheid of koorts. Meld verdachte gevallen direct bij de NVWA.
- Voorlichting geven: Informeer veehouders en transporteurs over de regelgeving en het belang van bioveiligheid. Dit helpt hen om problemen te voorkomen en onzekerheden te verminderen.
- Eigen protocollen versterken: Beperk het aantal bezoeken aan bedrijven en pas zelf strenge hygiënemaatregelen toe, zoals het dragen van schone kleding en schoeisel.
Belangrijke informatie om te volgen
Natuurlijk houden wij je op de hoogte van belangrijke wijzigingen in de situatie rondom MKZ. Toch is het goed om aanvullende informatie te blijven volgen. Wij hebben een nuttig lijstje voor je gemaakt:
Update 15 januari 2025: laatste ontwikkelingen en risicobeoordeling
Volgens een recente Kamerbrief blijft de situatie in Duitsland onder nauw toezicht. De MKZ-uitbraak is door Duitse deskundigen gekarakteriseerd als serotype O, een variant die sterke gelijkenissen vertoont met een MKZ-virus dat eerder in 2024 in Turkije opdook. Mogelijk is besmet voedsel afkomstig uit het buitenland de bron van de infectie.
Een belangrijk punt uit de update is dat alle 14 waterbuffels op het besmette Duitse bedrijf positief getest zijn op het virus. Tot op heden zijn er geen nieuwe besmettingen gevonden, maar de bron van het virus en mogelijke verspreiding naar andere bedrijven blijven onduidelijk.
In Nederland heeft de NVWA inmiddels ruim 3600 kalveren uit risicogebieden in Brandenburg getraceerd, verspreid over 125 vleeskalverbedrijven. Monsters van de dieren worden momenteel onderzocht, waarbij tot nu toe geen MKZ-verschijnselen zijn aangetroffen. De resultaten van de tests worden deze week verwacht.
Daarnaast benadrukt de Deskundigengroep Dierziekten dat waakzaamheid cruciaal blijft. Hoewel het risico voor Nederland in het meest waarschijnlijke scenario laag wordt ingeschat, zijn aanvullende voorzorgsmaatregelen – zoals hygiënemaatregelen en grondige desinfectie van transportvoertuigen – van groot belang.
Noodvaccinatie en voorbereiding
Om voorbereid te zijn op een eventuele uitbraak in Nederland heeft de minister besloten een eerste bestelling van 100.000 doses MKZ-vaccin te plaatsen. Dit vaccin biedt bescherming tegen het huidige serotype O en maakt onderscheid mogelijk tussen gevaccineerde en geïnfecteerde dieren (DIVA-principe). De sector wordt gevraagd zich voor te bereiden op een noodvaccinatiescenario, mocht dit nodig blijken.
Update 17 januari 2025: Geen MKZ in Nederland
De Kamerbrief van 17 januari biedt een geruststellende update: tot nu toe is er in Nederland geen MKZ-virus aangetroffen. Alle 888 PCR-tests op vleeskalveren en andere dieren zijn negatief. Hoewel er enkele positieve ELISA-tests zijn geregistreerd, wijst de minister erop dat deze vals-positief kunnen zijn. Om zekerheid te krijgen, worden deze monsters verder onderzocht met een virus-neutralisatietest (VNT). De definitieve uitslagen van de ELISA-tests worden in de loop van volgende week verwacht.
Situatie in Duitsland
Ook in Duitsland is de situatie stabiel gebleven. Tot nu toe zijn er geen nieuwe besmettingen gevonden. Een verdenking bij een geitenbedrijf buiten het beperkingsgebied in Brandenburg bleek loos alarm. Duitsland heeft de “standstill” in Brandenburg verlengd tot minimaal 18 januari en blijft epidemiologisch onderzoek uitvoeren.
Maatregelen blijven van kracht
Hoewel de testresultaten hoopgevend zijn, benadrukt de minister dat het te vroeg is om volledig gerust te zijn. Het ingestelde afvoer- en bezoekersverbod voor vleeskalverbedrijven blijft van kracht totdat alle testresultaten zijn geanalyseerd. De komende week wordt beoordeeld of en wanneer deze maatregelen versoepeld kunnen worden.